TEPEKÖY’ÜN TARİHİ GELİŞİMİ – Samet ACAR

TEPEKÖY’ÜN  TARİHİ GELİŞİMİ

Tepeköy’i  yerleşim alanı yapmadan önceki  gelişmeler: 1-Kıpçaklar(Kumanlar) grubunu oluşturan boylar:1-Terekeme Türkleri,2-Karapapak Türkleri,3-Acar Türkleri,4-Urub Türkleri,5-Kırım Türkleri,6-Tatar Türkleri,7-Başkurdis Türkleri,8-Ahıska Türkleri,9-Partlar,10-Gora Türkleri,11-Hazar Türkleri,12-Gogerler  (Goger)Türkleri,13-Çav (Çay)Türkleri,14-Büyük Türkistan Türkleri,15-Galat Türkleri, 16-Gaguz Türkleri,Özbek Türkleri,Uygur Türkleri,Nogay Türkleri,Kazak Türkleri,Kırgız Türkleri,Hakas Türkleri,Tuva Türkleri,Şor Türkleri,Kumuk Türkleri,KaraçayTürkleri,Balkar Türkleri,Altay Türkleri,Azerbaycan Türkleri,Kıpçak grubunu oluşturmaktadır. 

Kıpçak (Kuman) İmparatorluğu;xıı.yüz yılda Ural Dağları ile Volga Irmağı arasında yaşamışbir Türk boyu ve Cengiz Han’ın büyük oğlu”Cuci Han”tarafından kurulmuş imparatorluğun adı,Kıpçaklar(Batı kaynaklarında da Kuman imparatorluğu )geçmektedir.

Kıpçaklar ve Gürcistan:Çeşitli yayın ortamlarında Kıpçaklar( diğer bir adı ile Kumanlar)hakkında farklı görüşler ve tartışmalara rastlıyoruz.Kıpçakların Kafkasya bölgesinde ,özellikle Kartlarla da yakın ilişkileri olduğu tarih kitaplarında yer almıştır.Aşağıda Gürcistan tarihi kitabı ile diğer bazı kitap ve belgelerde Kıpçaklarla ilgili birtakım bilgiler bulunmaktadır.

GÜRCİSTAN TARİH  KİTABINDA KIPÇAKLAR (KUMANLAR)

( Kitapda kullanılan Gürcistan ifadesi bugünkü Gürcistan topraklarını ifade etmektedir.Ancak esasen anlatılan Kart boyuna ait Kartl-i kırallığı ve halkıdır.)

Romalılar Gürcistan’a girdikleri zaman ,Dariali  Geçidi’ni Gürcüler’in kontrölünde olduğunu görmüşlerdi.Gürcüler bu geçidi sarp ve kalın duvarlarla kapatmıştı.Bu kalan duvarların anlam ve önemi bir Romalı yazar tarafından şöyle açıklanmıştı”:Kafkas geçitleri doğanın oluşturduğu muazzam kaya oyuk ve yarıklarıdır.Geçit noktası Gürcüler tarafından kalın demir direklerle pekiştirilmiştir.Irmağın bir yakasında  sağlam bir Kuman(Kıpçak)kalesi vardır.Kuman kalesi güneylerden gelecek kalabalık duşman ordularını engellemek için yapılmıştır.(Gürcistan Tarihi,Nikoloz Berdzenişvili,Simon Canaşia,İvane Cavahişvili,s.67 ,sorun yayınları )devam eden sayfalarda ,Kıpçaklarla anlaşarak asker aldğı ve iyi bir eğitimden sonra ,45.000 bin  aileye bu geçitlerden aşırarak Gürcistana getip yerleştirerek,topra,mülk vererek ,40.00 ben yetiştirilmiş Kpçak askeriyle Gürcistanı koruma altına almış oldu.1122’de Tiflisin alındığı belirtiliyor.Yukarda bahsi geçen tarihçiler tarafından.Asimile yapılarak Gürcüleleşmiş Kıpçakların olduğunu vurgulamaktadır.Yaklaşık 300 miliyon Türk ,Türkçe konuşmaktadır.

Ahıska’dan Göçler:Rus-Osmanlı Savaşları: (1828-1921)

1-1828-1829  Rus –Türk Savaşı,

2-1830-1852 Rusların Kafkasya’da sulhculuk politikası ve İngilizler’in nüfuzunun gelişimi

3-Osmanlı-Rus Savaşı,Hudut Harekatı,1853 Sonbaharı,

4-Guria ve Kakheti Harekatı,Kurudere Savaşı,1854 yaz-sonbahar ayları,

5-Rus-Osmanlı Savaş’ı 1855-1856,Türkler’in Batı Gürcistan’a harekatı,

6-1878-1879 Kafkas Seferleri,(93 Harbi)(Kacakaçlık veya Vayna)adlarıyla adlandırılan ,Rus-Osmanlı Savaşları,

7-Birinci Dünya Savaşında Kafkas Savaşları: (1914-1918)

Belge:Kafkas Harekatı, Genel Kurmay Basımevi Ankara-1966

Bu savaşları göz önüne aldığımızda,Ahıska topraklarından neden göç ettikleri ve savaşlardan daha uzaklara gitmek için zorluklar çektikleri anlaşılmaktadır. Tepeköy (Ahaldaba)topraklarına avlanmak için gelmedikleri  ortaya çıkmaktadır.Tarih belgeyle konuşur,belgesiz ifadeler,kanıt değildir.Tarihi gerçeği  yansıtmaz.Ahıska’nın Osmanlı Arşiv kaynaklarına göre;1163 köyü vardır.1595 yılı Tahrir Defterine göre;sayfa:219 Ahıska Eyalet ,Arşiv Araştırıcısı,Yaşar Beyoğlu-İst.Ahıska veb.sitesinden.

Tepeköy(Ahaldaba) Ahıska’dan  gelmeden önce ,Türk oymakları  Tepeköy sınırları içerisinde,(Topraklarında)Gora Türkleri,Gogerler.Çav Türkler’inin yaşadıkları,yerleşim alanına geçmeden önce ,kırsal yaşam içinde ,çadır ve hayvanlı yaşamı  yaşadıkları anlaşılmakta.Gogerler(Gogelet),Goralar (Zegan dediğimiz bölgede)Çavlar’ın aynı topraklarda kırsal yaşam yaşadıkları  belitilmektedir.Emekli Kurmay Albay Necati “Çankaya,Çağlar Öncesinden Günümüze Doğu Anadolu” Tarih kitabı kaynak.

Tepeköy’ün ,çevresinde ki  coğrafi adlar,Ahıska  vilayetine  bağlı ilçelerin köy adlarından,oradan gelen göçmenlerin verdikleri adlardır.Örnek:Ahıska’ya bağlı Adigön ilçe köylerin Tepeköy’e yansıyan adlad:1-Lelvan,2-Karyatoban,Apiyet(Papiyet olmuş),Yavurt,(mahalle adı olmuş) Akalzede ilçesinin adı,(Akalt ,semt adı olmuş)

Ahıska’dan önce,Tepeköy’e yerleşen(Şavşat dahil) Karahanlı Devletidir.Karahanlı Türkçesine göre (Gramerine göre) Bir çok adlar ,Karahanlıları’ın eski Türkçesidir.Örnek:-at,-et,ekleri Karahanlı Türkçe ekleridir.(Addan ad,addan fiil,fiildin fiil,ettirgen ekinin birleşmesile oluşmuştur:Sözcüğün kökü,Gogel,-ek ,-et,Gogelet.

1-Gogel-et,Apiy-et,Kobal-at,Bozkan-at,Çartul-et,Car-at,Zohur-et (Zohret),Laş-et,Ariş-et, Porok-et,(Karahanlı ordu kumandanın adı  Arış) Kaynak:Prof.Dr.Necmettin Hacıeminoğlu,Karahanlı Türkçesi Grameri TDK yayınları,1996,s.148-1489)

Not:Coğrafi adların anlamlarına ve Tepeköy’ün kültür yapısına devam edeceğiz.

Araştırmacı-yazar Samet Acaroğlu İST.